İshal Neden Olur? Nasıl Geçer?

İshal neden olur? İshal, sindirim sisteminin bozulması sonucu sık ve sulu dışkılama olarak görülen bir yaygın bir sağlık sorunudur. Sindirim sistemi normalden daha hızlı çalıştığında bağırsaklardan su yeterince emilemez, bu da dışkının sıvılaşmasına yol açar. Enfeksiyonlar, özellikle bakteri, virüs veya parazitler nedeniyle oluşan sindirim sistemi enfeksiyonları, ishalin en yaygın nedenlerindendir. Ayrıca besin zehirlenmeleri, gıda intoleransı, alerjiler ve aşırı yağlı yiyeceklerin tüketimi de ishal riskini arttırır.

İshal, genellikle hafif semptomlarla kendini gösterir ve birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir. Ancak aşırı sıvı kaybına ve elektrolit dengesizliğine neden olabileceğinden, bol sıvı alımına dikkat etmek önemlidir. Hafif ve sindirimi kolay yiyecekler tüketmek, sindirim sistemine dinlenme sağlar. Bazı durumlarda ishal, altta yatan ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Bu nedenle, şiddetli veya uzun süreli semptomlar durumunda bir sağlık kurumuna başvurmak gerekir.

Bu içerikte, ishale neden olan etkenlere ve bunlardan kaçınmak için alınabilecek önlemlere değindik. Ayrıca, ishal şikayetiyle sağlık kurumlarına başvuran kişilerin rahatsızlıklarının altındaki nedeni teşhis etmek için uygulanan tıbbi testlerden bahsettik. Son olarak, ishalin altında yatan nedenlerin tedavisinde uygulanan yöntemler hakkında detaylı bilgiler verdik. 

İshal Nedir?

İshal, bağırsak hareketlerinin normalden daha sık ve sulu olması durumudur. Bu durum, bağırsaklardan geçen suyun emiliminin azalması veya bağırsaklardan geçen gıda ve sıvıların hızlı bir şekilde atılması sonucu ortaya çıkar.

İshal, genellikle başka bir sorunun belirtisidir ve birçok farklı nedeni olabilir. En yaygın nedenler arasında viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, parazitler ve gıda zehirlenmesi,  bulunur.

İshal, su kaybına ve elektrolit dengesinin bozulmasına yol açabilir. Bu nedenle, şiddetli ve uzun süren ishal vakalarında sıvı ve elektrolitlerin yerine konması önemlidir. Genellikle hafif vakalarda, dinlenmek, sıvı alımını arttırmak ve uygun beslenmek yeterli olur. Ancak, ishal şiddetliyse, kanlı veya mukuslu dışkılama varsa, ateş yükselmişse veya susuzluk belirtileri görülüyorsa, bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.

Özellikle bebekler, küçük çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ishal daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle bu gruplardaki kişilerde dikkatli olunmalı ve gerekirse tıbbi yardım alınmalıdır.

İshal Neden Olur?

Pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşabilen ishal, genellikle ciddi bir sağlık sorunu ile ilişkili değildir. Çoğu zaman en fazla birkaç gün sürer ve kendiliğinden iyileşir. Ancak, bazı durumlarda ishal ciddi enfeksiyonların ve hastalıkların belirtisi olarak görülebilir. 

 

Kısa bir süre içinde kendi kendine iyileşmeyen ishal vakaları, bir an önce teşhis edilmesi gereken bir hastalığın belirtisi olabileceği için, hastaların en yakın sağlık kurumuna başvurması önemlidir. Aşağıda, ishale neden olan pek çok etken ile ilgili bilgileri bulabilirsiniz.

1. Viral Enfeksiyonlar

Özellikle bağırsaklarda etkili olan çeşitli virüsler ishal oluşumuna neden olabilir. İshal ile ilişkili olan başlıca virüsler şunlardır:

Rotavirüs

Rotavirüs, özellikle kış aylarında yaygın olarak görülen bir viral enfeksiyondur ve ishale neden olan önemli bir etkendir. Rotavirüs enfeksiyonu, özellikle bebekler ve küçük çocuklarda ciddi olabilir. Semptomlar arasında ishal, kusma, ateş, karın ağrısı ve halsizlik yer alır. Bebek ve çocuklar hızla susuz kalabilir ve dehidratasyon riski yüksektir. Rotavirüs enfeksiyonunu önlemek için en etkili yol, hijyenik önlemleri uygulamak ve çocukların ellerini sık sık yıkamak ve kontamine yiyecekleri tüketmekten kaçınmaktır.

Nörovirüs

Nörovirüs, insanlarda bağırsak enfeksiyonuna neden olan bir başka bir virüs türüdür. Nörovirüs enfeksiyonları, bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterir. Ayrıca halsizlik, baş ağrısı ve hafif ateş de görülebilir. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde norovirüs enfeksiyonları daha ciddi sonuçlar doğurabilir. Nörovirüs enfeksiyonu genellikle hafif ve kendiliğinden düzelir. Ancak, şiddetli vakalarda, dehidrasyon riski olabilir ve tedavi gerekebilir. Özellikle çocuklar, yaşlılar ve zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde şiddetli vakalar görülebilir ve tıbbi yardım alınması önemlidir.

2. Bakteriyel Enfeksiyonlar

Virüslerin yanı sıra, bağırsak bölgesinde çoğalabilen pek çok bakteri türü de ishal oluşmasına neden olur. Bakteriyel enfeksiyonlar, bazı durumlarda çok ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu sebeple, bu enfeksiyonların erken teşhis edilmesi oldukça önemlidir. İshale neden olan başlıca bakteriler şu şekilde sıralanabilir:

Salmonella 

Salmonella, bir tür bakteri olan Salmonella enterica'nın neden olduğu bir enfeksiyondur. Salmonella bakterileri, çeşitli hayvanların (özellikle tavuklar, hindi, sığırlar) bağırsaklarında ve dışkılarında bulunur. Salmonella enfeksiyonu, gıda zehirlenmesi veya gıda kaynaklı hastalıkların yaygın bir nedenidir. Salmonella enfeksiyonunun belirtileri genellikle ishal, karın ağrısı, bulantı, kusma ve ateştir. Ancak, bazı durumlarda ciddi dehidrasyon ve diğer komplikasyonlar meydana gelebilir.

Escherichia Coli (E. Coli) 

Koli basili olarak da bilinen E. coli, bağırsaklarda doğal olarak bulunan ve çoğunlukla zararsız bir bakteridir. Ancak, bazı tipleri insanlarda hastalığa neden olabilir. E. coli bakterisinin zararlı türleri, gıda zehirlenmesi ve bağırsak enfeksiyonlarına neden olabilir ve şiddetli ishal, kusma, karın ağrısı ve hatta böbrek yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlar oluşabilir.

Kampilobakteriyozis 

Campylobacter türü bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyondur ve genellikle gıda kaynaklı hastalıkların bir türüdür. Enfeksiyon, özellikle Campylobacter jejuni ve Campylobacter coli adlı bakteri türleri ile ilişkilidir. Campylobacter bakterileri, genellikle çiftlik hayvanlarının bağırsaklarında ve dışkılarında bulunur ve hayvanların et veya süt ürünleriyle teması sonucu gıdalara bulaşır. Kampylobakteriyozis, enfekte kişilerde genellikle ishal, karın ağrısı, kusma ve ateş gibi belirtilerle kendini gösterir. Bazı durumlarda, kanlı dışkılama da görülebilir. Kampylobakteriyozis genellikle kendiliğinden geçer ve özel bir tedaviye ihtiyaç duymaz. Kampylobakteriyozis enfeksiyonlarından korunmak için, et ve süt ürünlerini iyi pişirmek ve elleri sık sık yıkamak önemlidir.

3. Parazitler

Parazitler, ev sahibi olarak bilinen organizma üzerinde yaşayarak beslenir ve onun içinde veya dışında yaşayabilirler. Parazitler, ev sahibi organizmadan almadan veya ona zarar vermeden yaşayamazlar. Bu nedenle, parazitler, ev sahibi organizmanın kaynaklarını kullanarak beslenir ve çoğalırlar. 

Özellikle bağırsaklarda yaşayan bazı parazitler kronik ishale sebep olabilir. Uzun süre geçmeyen ishal şikayetiniz varsa, bunun nedeni vücudunuzda çoğalan parazitler olabilir. İshale sebep olan başlıca parazit türleri şunlardır:

• Giardia lamblia
• Entamoeba histolytica
• Cryptosporidium parvum
• Cyclospora cayetanensis
• Trichinella spiralis

4. Bağırsak Hastalıkları

Bağırsaklarda meydana gelebilecek çeşitli hastalıklar da, ishal belirtisi ile kendini gösterebilir. Bağırsak hastalıkları ile ilişkili olarak oluşan ishal, genellikle kronik hale gelir ve altta yatan hastalık iyileşmediği sürece ishalde de iyileşme gözlemlenmez. İshale sebep olan başlıca bağırsak hastalıkları şunlardır:

• İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS)
• Crohn hastalığı
• Ülseratif Kolit
• Malabsorbsiyon Sendromlar

Bu hastalıkların tamamı oldukça ciddi durumlardır ve erken teşhis edilmeleri hastanın eski sağlığına kavuşması açısından çok önemlidir. Bu sebeple, kısa bir süre içinde kendi kendine iyileşmeyen vakit kaybetmeden bir sağlık kurumuna başvurmak gerekir.

5. Stres ve Anksiyete

Stres altında olduğumuzda, sinir sistemi bağırsakların normal kasılma ve gevşeme ritmini bozabilir, bu da sindirim sisteminin hızlanmasına veya yavaşlamasına neden olur. Bu değişiklikler, bağırsak hareketlerinin düzensizleşmesine ve ishale neden olur.

Ayrıca, stres ve anksiyete, bağırsak mikrobiyotasını (bağırsak florası) etkileyebilir. Sağlıklı bir bağırsak florası, sindirim ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarına katkıda bulunurken, dengesiz bir floranın ishal gibi sindirim sorunlarına yol açar.

Bu nedenle, stres yönetimi ve zihinsel sağlığın korunması, sindirim sağlığını da olumlu etkiler. Meditasyon, ve düzenli egzersiz gibi yöntemler, stres ve anksiyetenin etkilerini azaltır ve sindirim sisteminin düzenli çalışmasına yardımcı olur.

İshal Tanısı Nasıl Konur?

İshal olan kişiler ilk olarak hastanelerin dahiliye (iç hastalıkları) bölümüne başvurmalıdır. İç hastalıkları uzmanları, ishalin altında yatan nedeni tespit etmek için çeşitli testler uygular. Teşhis aşamasında, hastanın tıbbi geçmişi ve varsa ishale eşlik eden semptomlar da önem taşır. Bu yüzden, hastaların durumlarını detaylı bir biçimde anlatmaları önemlidir. 

Bazı hastalarda kan testleri ve dışkı örneği analizi yeterli olabilir. Fakat, uzmanlar gerekli görürse endoskopi ve kolonoskopi gibi, bağırsak ve mideyi yakından incelemeye olanak veren testler de uygulanabilir. 

İshal Tedavisi Nasıl Yapılır?

İshalin tedavisi, altında yatan nedene bağlı olarak uzmanlar tarafından belirlenir. Yukarıda anlattığımız testlerden gerekli olanlar uygulandıktan sonra, doktorlar hastanın eski sağlığına kavuşması için en uygun tedavi yöntemini uygular. 

 

Bazı durumlarda, hastanın tıbbi bir tedavi yöntemine ihtiyaç duymadığına ve bol su içip dinlenerek eski sağlığına kavuşabileceğine karar verilir. İshalin durdurulmasına yönelik antidiyareik ilaçlar kullanılabilir. Ancak, bu ilaçlar ishali baskılayarak altta yatan nedenin tedavisini geciktirebilir. Bu sebeple, doktor tavsiyesi olmadan kullanılmaması önemlidir. İshalin altında tedavi edilmesi gereken bir hastalık yattığı durumlarda uygulanabilecek başlıca tedavi yöntemleri şu şekilde açıklanabilir:

• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde, altta yatan bakteriyi hedef alan antibiyotikler kullanılabilir. Ancak, uygun antibiyotiğin seçimi ve dozajı için doktorunuzun önerilerine uymak önemlidir.
• Viral Enfeksiyonlar: Viral enfeksiyonlar genellikle kendi kendine geçer ve antibiyotiklere tepki vermezler. Bu durumda tedavi semptomların yönetilmesine odaklanır. Bol sıvı alımı, dengeli beslenme ve dinlenme önerilir.
• Parazit Enfeksiyonları: Parazit enfeksiyonlarına yönelik tedavi, spesifik parazite bağlı olarak değişir. Doktorunuz, hangi parazitin ishale neden olduğunu belirlemek için dışkı testleri isteyebilir. Tedavi genellikle antiparazitik ilaçlar kullanmayı içerir.
• İrritabl Bağırsak Sendromu: İBS tedavisi semptomlara yöneliktir. Diyet değişiklikleri, stres yönetimi, yaşam tarzı değişiklikleri ve bazen antispazmodik ilaçlar semptomları hafifletir.
• İnflamatuvar Bağırsak Hastalıkları: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi İBH türleri, genellikle uzun süreli tedavi gerektirir. Tedavi, semptomların kontrolü, iltihabın azaltılması ve remisyonun sürdürülmesini amaçlar. İmmün sistem baskılayıcı ilaçlar, anti-enflamatuar ilaçlar ve biyolojik ajanlar kullanılabilir.
• Gıda Zehirlenmesi: Gıda zehirlenmesi genellikle kendi kendine geçer. Tedavi, bol sıvı alımı, dinlenme ve hafif yiyeceklerle semptomların yönetilmesini içerir.

İshalin Risk Faktörleri Nelerdir?

Yukarıda açıkladığımız gibi, ishale yol açan bir dizi faktör bulunmaktadır. Bu faktörler kişinin yaşam tarzı, sağlık geçmişi ve çevre kirliliği gibi birçok etkenle ilişkili olabilir. Günlük yaşamda, özellikle hijyen ve beslenme ile ilgili eylemlerimize dikkat ederek ishal riskini azaltabilir. Aşağıda, ishali oluşturan risk faktörlerine dair daha detaylı bir inceleme yaptık.

1. Besin ve Su Temizliği

İshalin en yaygın nedenlerinden biri, kirlenmiş veya bozulmuş gıdalar ve sular aracılığıyla vücuda giren bakteri, virüs ve parazitlerdir. Özellikle çiğ et, süt ürünleri, deniz ürünleri ve taze sebzelerin yeterince temizlenmeden tüketilmesi, ishal riskini arttırır. Aynı şekilde hijyenik olmayan suyun içilmesi veya bu suyla temas, enfeksiyon riskini arttırır.

2. Kişisel Hijyen Alışkanlıkları 

Ellerin yeterince yıkanmaması, tuvalet sonrası hijyen kurallarına uyulmaması veya kirli yüzeylere temas etmek, mikropların bulaşmasına ve ishalin gelişmesine neden olabilir. El yıkama gibi kişisel hijyen alışkanlıklarına dikkat etmek, ishal riskini azaltır.

3. Seyahat ve Çevresel Faktörler 

Yeni bölgelere seyahat etmek, farklı gıdalar ve su kaynaklarıyla temas etmek, ishal riskini arttırır. Özellikle seyahat sırasında dikkatli olmak, ne olduğunu bilmediğiniz gıdalardan  kaçınmak için önemlidir.

4. Bağışıklık Sistemi Durumu

Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, bakteri ve virüslerle mücadelede daha savunmasız hale gelir. Bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar kullananlar veya kronik hastalığı olanlar, ishal riskine daha açıktır.

5. Besin İntoleransı ve Alerjiler 

Laktoz intoleransı gibi besin intoleransları veya gıda alerjileri, sindirim sisteminin tepki vermesine ve ishale neden olabilir. Özellikle bu intolerans veya alerjilere sahip kişilerin gıda tüketimine karar verirken dikkatli olması önemlidir.

6. Antibiyotik Kullanımı 

Antibiyotikler, bağırsak florasını etkileyerek dengesini bozabilir. Bu durum, daima bağırsaklarda yaşayan bazı iyi bakterilerin popülasyonunun geçici bir süre azalmasına ve ishal riskinin artmasına neden olabilir.

7. Stres ve Anksiyete

Kronik stres ve anksiyete, sindirim sistemini etkiler ve ishal riskini arttırır. Stres yönetimi tekniklerini kullanmak sindirim sağlığını korumada yardımcı olabilir.

İshali Önlemek için Neler Yapılmalı?

İshalin altından birbiriyle alakasız pek çok sebep bulunabildiği için, ishali önlemek için alınabilecek önlemler, hijyenik alışkanlıklardan beslenme düzenine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

Hijyen konusunda dikkatli olmak, mikropların yayılmasını engellemek açısından hayati önem taşır. Elleri sık sık ve temiz bir şekilde yıkamak, tuvalet kullanımından sonra, dışarıdan eve geldiğinizde ve yemek hazırlamadan önce mikroplardan arınmanızı sağlar. Ayrıca, su ve yiyeceklerin temizliğine dikkat etmek, gıda kaynaklı enfeksiyon riskini azaltır. Sebze ve meyveleri iyice yıkamak, riskli gıdalardan (çiğ et, deniz ürünleri) kaçınmak gereklidir.

Sağlıklı beslenmek, ishal riskini azaltmanın bir diğer önemli adımıdır. Yeterli miktarda su içmek, dengeli ve çeşitli beslenmek, bağırsak sağlığını destekler. Özellikle probiyotik içeren gıdaların tüketimi, bağırsak florasının sağlıklı kalmasına yardımcı olur.

Stres yönetimi, sindirim sisteminin düzgün çalışmasına katkı sağlar. Kronik stres, bağırsak hareketlerini etkiler ve ishale neden olur. Meditasyon, yoga ve derin nefes alma gibi stres azaltıcı teknikleri kullanmak, sindirim sağlığını koruma açısından faydalıdır.

Antibiyotik kullanımını kontrollü şekilde yapmak da önemlidir. Gereksiz antibiyotik kullanımı, bağırsak florasını bozarak ishal riskini arttırır. Doktor tavsiyesi olmadan antibiyotik kullanmaktan kaçınmak gerekir.

Son olarak, seyahat sırasında özellikle dikkatli olunmalıdır. Yeni bölgelere seyahat ederken güvenli su ve gıdalar tüketmeye özen göstermek, ishal riskini minimize etmek için önemlidir.

İshalin önlenmesi, kişisel hijyen ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarıyla yakından ilişkilidir.Yukarıda belirttiğimiz yöntemleri uygulayarak, ishal riskini azaltabilir ve sindirim sağlığınızı koruyabilirsiniz. Eğer sürekli veya şiddetli ishal semptomları yaşıyorsanız, bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.