Uyku Bozuklukları

Uyku insan yaşamının 3 te birini kapsayan fizyolojik bir ihtiyaçtır. Uyku bozuklukları, birçok psikolojik veya nörolojik rahatsızlıklara bağlı ortaya çıkabileceği gibi, sadece uyku bozukluğu olarak da görülebilir.

Uyku sadece zihinsel yaşamın bir parçası değil, aynı zamanda hormonal düzlemde de önemli rol oynayan bir süreçtir, bu nedenle uyku bozukluğunun nedenleri bulunarak en kısa zamanda tedavi edilmelidir. Depresyon, bipolar bozukluk, şizofreni gibi hastalıklar uyku bozuklukları yapar. Bu gibi psikolojik rahatsızlıkların nedeni saptanmalı ve nedene yönelik tedavi uygulanmalıdır.

UYKU BOZUKLUĞU NEDEN OLUR?
Uykusuzluğa neden olan faktörler oldukça fazladır. Uykusuzluk eğilimi kalıcı stres, alkol, sigara, kafein, çalışma saatleri, egzersiz, uyku hapları, fazla sesli ortam, ışık ve benzeri birçok faktör nedeni ile oluşabilir.

Uykusuzluk eğiliminin neden olduğu uyku bozukluğu nedir? Bazı insanlar stresli ve sıkıntılı dönemlerde diğer insanlara göre daha fazla uyku bozukluğu yaşarlar. Kişinin uykusuzluk geliştirmeye yatkın olduğunu ve bunun çok uzun sürmeyeceğini bilmesi, uykusuzluk geliştiğinde bu durum ile baş etmede faydalıdır.

Kalıcı stres kaynaklı uyku bozukluğu nedir?: Aile problemleri, ciddi bir hastalığı olan çocuk varlığı veya sevmediği bir işinin olması uyku bozukluğu yaşamada etkilidir. Bu gibi durumlarda stres ile başa çıkmayı öğrenmek uykusuzluğu önlemede yardımcıdır.

Alkol kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Yatmadan önce içilen bir bardak şarap uyumaya yardımcı zannedilse de, kişiyi tüm gece boyunca sık sık uyanma problemleri yaşatır.

Kafein kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Kafein insanları uyanık tutar. Eğer gece kahve içilirse uykuya dalmada sıkıntı oluşturmasa bile, uykunun daha az dinlendirici olmasına sebebiyet verir.

Çalışma saatlerine bağlı uyku bozukluğu nedir? Vardiyalı olarak çalışılıyor ise uyku problemi yaşanması kaçınılmazdır. Bu durum, çalışma saatleri sürekli değişen kişiler için daha fazla sorun haline gelir. Hafta sonlarında da hafta içinde yaşandığı gibi yaşamak, uyku problemi yaşamamak için önemlidir. Bu sayede vücut, ne zaman uyanık kalacağını ve ne zaman uyuyacağını karıştırmaz ve uyku sorunu daha az olur. Her sabah aynı saatlerde uyanmak ve her akşam aynı saatlerde yatmak uyku bozukluğu yaşanmasını önleyebilir.

Egzersiz kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Dinlenme ve sakin bir yaşam tarzı ile uykusuzluğun önlendiği düşünülse de, çok az ya da hiç egzersiz yapmayan insanlar geceleri uykuya dalma güçlüğü çekerler. Her gün düzenli olarak yapılan egzersiz ve yürüyüş sayesinde daha iyi uyumak mümkündür. Egzersiz yapmak için gün içinde en uygun zaman öğleden sonradır. Yatma zamanına yakın egzersiz yapılmamalıdır. Yatma zamanı ile egzersiz arasında en az 2 saat geçmelidir.

Uyku hapları kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Doktor tavsiyesi olmadan uyku hapı kullanılmamalıdır. Bazı uyku ilaçları her gün kullanıldığında, birkaç hafta sonra hiç bir fayda sağlamaz.

Ses (gürültü) kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Yatak odası mümkün olduğunca sessiz olmalıdır. Yakın yerden gelen araba sesleri, uçak sesleri, televizyon sesi ve diğer sesler uyanmaya neden olmasa da uyku kalitesini bozarlar.

Işık (aydınlık) kaynaklı uyku bozukluğu nedir? Yatak odası mümkün olduğunca karanlık olmalıdır. Gündüzleri uyunacak ise perdeler, panjurlar iyice kapatılarak oda karanlık hale getirilmelidir. Işık gözler kapalı olduğu halde gözlere ulaşır ve uykuyu dağıtabilir.

UYKU BOZUKLUĞU TÜRLERİ
Genel olarak tüm dünyada yaygın kabul edilen ICSD-2 uyku bozukluğu sınıflaması 85 uyku bozukluğu tipini içermekte ve 8 ana grup sınıflandırmadan oluşmaktadır.

İnsomnialar
Uykuda solunum bozuklukları
Solunum bozukluğuna bağlı olmayan uyku bozuklukları
Hipersomnialar
Sirkadyen ritim bozuklukları
Parasomniler
Uyku ile ilişki hareket bozuklukları
İzole semptomlar ve normal varyantları
Diğer uyku bozuklukları şeklinde sınıflandırılır.
İnsomnia nedir? İnsomnia veya uyuyamama hastalığı bir uyku sorunudur. Uykuya dalamama ya da gece boyu sürekli uyuyamama sorunlarını içerir. Hastalar genellikle gözlerini kapatamadığından veya yatakta sürekli dönmekten şikayet ederler.

Uykuda solunum bozuklukları nedir? : Uykuda solunum bozuklukları denildiğinde, uykuda solunumun kesilmesi ile ilgili 13 farklı hastalıktan bahsedilir. Uykuda solunum bozuklukları önemli bir hastalık grubudur. Uykuda solunum bozukluğu uyku sırasında ardı sıra tekrarlayarak nefesin tamamen durması, nefes alıp vermenin azalması, solunumun sığlaşması söz konusudur.

Bu durumda kanda oksijen düşer, bazı hastalarda kanda karbondioksit yükselir, kalp ritmi bozulur, beyne giden oksijen azalır. Yani uykuda solunum bozukluğunun tipi ne olursa olsun, vücutta, beyinde ve özellikle kalp damar siteminde fırtınaların koptuğu anlamına gelebilir. Uykuda solunum bozuklukları belirtileri benzer özellik gösterirken, tedaviler farklı olabilir.

Hipersomnia nedir? Hipersomnia gün içinde çok fazla uyuma ya da gece uykusunu gündüze çevirmektir. Hipersomnia sorunu olan kişi geceleri yeteri kadar uyusa da, gün içinde uyuma isteğini karşı koyamaz. Hipersomnia tedavisi mümkün bir uyku bozukluğudur.

Sirkadyen ritim bozukluğu nedir? Sirkadyen ritim merkezi beynin orta bölümünde bulunan bir nevi saat görevi yapan bir bölümüdür. Bu saat dış ortamlardan ve vücuttan algıladığı sinyallere göre uykunun başlamasını veya bitmesini sağlar. Bu saat, ışık ve karanlık sistemine göre kendini ayarlar.

Sirkadyenin ritminde gelişen değişiklikler, kişisel uyku sirkadyen sürecinin 24 saatlik sosyal ve fiziksel çevre arasındaki ayar bozukluğuna neden olarak tekrarlayıcı veya uzun süreli uyku ritmi bozukluğu ile seyreden hastalıklara yol açar. Uyku ritim bozukluklarında ana belirtiler; uyunması gereken saatlerde uyuyamama, uyunmaması gereken saatlerde uyanık kalamama gibi belirtilerdir.

Parasomnia nedir? Genellikle çocukluk çağlarında başlayan, erişkinlik döneminde kendiliğinden azalan, bazen erişkinlikte de ortaya çıkan uyku sırasında davranış bozukluğudur. Parasomnilerin gelişimi hakkında net bir bilgi yoktur. Bazı verilere göre merkezi sinir siteminin olgunlaşma dönemi ile ilgili olduğu bildirilmektedir. Parasomnia genel olarak 4 türde kendini gösterir. Kabus bozukluğu, uyku terörü bozukluğu, uyurgezerlik bozukluğu ve adlandırılamayan parasomnia gibi türleri vardır.

Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları nedir? Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları uykuya dalma ve sürdürmeye neden olan huzursuz bacaklar sendromu dışında, kişinin kendisinin fark edemeyeceği ve kötü kaliteli uykuya neden olan hastalıklardır. Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları (huzursuz bacaklar sendromu, uykuda periyodik hareket bozuklukları, uyku ile ilişkili bacak krampları, uyku ile ilişkili diş gıcırdatma, uyku ile ilişkili ritmik hareket bozuklukları) şeklinde sınıflandırılabilir.

UYKU BOZUKLUKLARI NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Uyku şikayeti haftalarca, aylarca sürüyor ise mutlaka bir hekime baş vurmak gerekir. Öncelikle aile hekimine danışarak hangi bölüme gidileceği hakkında bilgi edinmek önemlidir. Uyku şikayetleri ev ile ilgili, iş ile ilgili, eş ile ilgili veya benzeri durumlar ile ilgili ise tedavi bu durumlara yönelik ya da kısa süreli ilaç kullanımı ile yapılabilir.

Haftalarca, aylarca süren uyku bozukluğu sorunu için uyku merkezlerine ya da bu konuda deneyimi olan psikiyatriste başvurulması ve nedenin iyi araştırılarak nedene yönelik tedavi edilmesi gereklidir.

UYKU BOZUKLUKLARI TEDAVİSİ
Uyku bozukluklarının tedavisi hastalığın türüne, nedenlerine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı değişiklik gösterir. Eğer uykuya dalma zorlukları psikiyatrik sıkıntılara bağlı ise öncelikle bu psikiyatrik bozukluklar tedavi edilir.

Uyku bozukluğu, uyku apnesi gibi horlama, ritim bozukluğu, gece uykuda nefes kesilmesi gibi bir duruma bağlı ise bu durum gerekli uzmanlar tarafından teşhis edilir ve nedene yönelik tedavi yapılır. Stres ile veya psiklojik sorunlar ile ilgili uykuya dalma ya da uyanma sorunları var ise bu durum psikiyatrist veya psikoloğun birlikte çalışması ile tedavi edilir. Yani uyku bozuklukları tedavisi hastalıklara ya da bu duruma neden olan durumlara yönelik yapılır.

YETERLİ UYKU SÜRESİ NEDİR?
Bir insanın dinlendirici bir uyku uyuyabilmesi için hem uyku süresinin yeterli olması hem de uyku kalitesinin iyi olması gerekir. Her insanın uyuması gereken süre genetik olarak belirlenir. Bazı insanlar 3-4 saat, bazı insanlarda 8-12 saat uyuyabilir. Uykunun süresi kişiden kişiye farlılık gösterir. Bu nedenle insanlar kendisi için uygun süreyi kendileri ayarlamalıdır.

İNSANLAR NEDEN UYUR?
İnsanlar ve beyni olan bütün canlılar, beyinlerinin normal işlevlerini yerine getirebilmesi için uyku denilen bir süreç geçirirler. İnsanlar milyonlarca yıl öncesinden bu güne gündüz ayakta kalıp gece uyumayı seçmişlerdir ve her insan yaşamını normal sürdürebilmek için uyumaya ihtiyaç duyar. Uyku beyin için gerekli bir fonksiyondur. Beyni bir bilgisayar gibi düşünecek olursak, uyku sırasında beyin dışarıdan gelen verileri değil, vücuttan ve beynin içinden gelen verileri değerlendirir.