Sporcu Sağlığı ve Spor Yaralanmaları

Spor: Eğlence, yarışma, vücut geliştirme ve sağlık amacı ile kas-iskelet sistemi fonksiyonlarıyla yapılan bedensel hareketlerdir. Günümüzde profesyonel ve amatör olarak birçok insan tarafından çeşitli sporlar yapılmaktadır. Futbol, basketbol, tenis, kayak gibi ağır sporlarda spor yaralanmaları daha sık görülmektedir. Özellikle sporu spor olsun diye ara sıra yapan bazı amatör sporcularda, çok basit bir travmayla daha kolay spor yaralanması gelişebilmektedir.

Spor Yaralanmalarının Nedenleri:

1) Kişisel nedenler; Zayıf kas ve kemik yapısı, anatomik bozukluk, daha önce geçirilen yaralanmalar ve ameliyatlar, kronik hastalık ve enfeksiyonlar, psikolojik sorunlar, yaş ve cinsiyet, spor kurallarını bilmemek,

2) Çevresel nedenler; Antrenmansız olmak, kötü malzeme, spor kurallarına uyulmaması, elverişsiz zemin ve kötü hava koşulları.

Spora başlamadan önce yapılacaklar:

Sağlık taraması ile spora engel bir durumun olup olmadığı belirlenmelidir. Daha önceden bilinen sağlık problemi olanlar ise, spor yapmaya karar vermeden önce doktoruyla görüşmeli, riskli sporlar yapmamalıdırlar.

Yapılacak spor ile ilgili bilgi edinilmeli ve uygun giysi, ayakkabı ve malzeme kullanılmalıdır.

Temas veya yarışma sporuna başlamadan önce 15-20 dakika ısınma ve adaleleri germe egzersizleri yapılmalıdır.

Spor sırasında aşırı yorgunluk, çarpıntı, baş dönmesi gibi bulgular olunca, spora son verilmelidir.

Bilimsel araştırmalar, spor yaralanmalarını önleyici programlarla spor yaralanmalarının azaltılabileceğini göstermişlerdir.

Spor Yaralanmaları Nelerdir:

Özellikle temas sporu yapanlarda, kas-iskelet sistemine ait çeşitli yaralanmalar olmaktadır.

Adale tendon yaralanmaları; Adale ezilmesi, adale liflerinde yırtılmalar ve tendon kopmaları (Aşil tendon kopmaları, omuz rotator adale yırtıkları, quadriseps tendon yırtıkları, kasıkta tendon kopmaları, uyluk arkasında hamstring adale yırtıkları)

Bağ (ligaman) yaralanmaları; Eklemlerde burkulma ve dönmeler sonucunda bağlarda gerilme, esneme ve kopmalar (ayak bileği burkulması ile bağ yaralanmaları, diz iç yan, dış yan ve çapraz bağ yaralanmaları)

Kırıklar ve çıkıklar; Temas sporlarında travmanın şiddetine, yönüne ve düşme şekline göre çeşitli kemik kırık ve çıkıkları gelişir (Omuz, dirsek ve parmak çıkıkları, köprücük kemiği, el bileği, ayak bileği, el ve ayak tarak kemikleri, dirsek bölgesi kemiklerde ce diz çevresi kemiklerde kırıklara rastlanılmaktadır.

Spor Yaralanmalarında İlk Yardım:

Spor yaralanmalarında ilk yardım olay yerinde yapılan işlemdir. İlk yardım genellikle çevredekiler veya masörler tarafından yapılmaktadır. Spor alanında yaralanan herhangi bir sporcuya bilinçli yaklaşmak gerekir. Aksi takdirde istenmeyen daha kötü sonuçlar gelişebilir. Yaralanan sporcu uygun bir şekilde spor alanı dışına alınmalıdır (sedye ile taşınma gibi).

Yaralanan bölge istirahat pozisyonuna alınır ve ödem gelişmemesi için hemen buz tedavisine başlanmalıdır. Buz direk cilt ile temas etmemeli, 10-15 dakika süre ile uygulanmalıdır. Buz tedavisi 2 saat ara ile günde 5-6 kez uygulanabilir. Daha sonra yaralanan bölgeye göre bandaj ile kompresyon veya atel uygulanmalı özellikle alt ekstremite yaralanmalarında bacak yükseğe (kalp seviyesine) kaldırılmalıdır.

İlk yardımdan sonra yaralanan sporcu uygun bir merkeze götürülerek, Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı tarafından muayene ve tetkik edilmelidir.

Spor yaralanması olan bölgede ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı, sıyrık, ekimoz gibi bulgular görülebilir.

Kesin tanı için görüntüleme işlemleri yapılır. Kırık ve çıkıklar için direk grafi veya bilgisayarlı tomografi tetkiki, yumuşak doku yaralanmaları için manyetik rezonans veya ultrason tetkiki yapılır.

Spor Yaralanmalarının Kesin Tedavisi:

Spor yaralanmasının şiddetine, hasarına ve yerine göre konservatif veya cerrahi tedavi yapılır.

Konservatif tedavi; Bandaj, atel, sirküler alçı, ortez ile ekstremite istirahate alınır. Ağrı kesici ve ödem giderici ilaçlar verilir.

Fizik tedavisi; Akut durum geçtikten sonra adale kuvvetlendirici ve hareket açıcı egzersiz programları yapılabilir. Cerrahi tedavi yapılan sporcularda, ameliyat sonrası fizik tedavi yapılır.

Cerrahi tedavi; Bazı spor yaralanmaları (gerekli endikasyonu olan kırık ve çıkıklarda) cerrahi tedavi yapılır. Eklem içi yaralanmalar artroskopik olarak tedavi edilirler (menüsküs yaralanmaları, çapraz bağ kopukları, kıkırdak lezyonları).

Tendon yaralanmaları da cerrahi olarak tamir edilirler.